Interview Verkeersrecht met het kernteam MH17 VR 2015/77 15-07-2015

Samenvatting
De redactie van Verkeersrecht heeft schriftelijk een aantal vragen voorgelegd aan het kernteam. Twee leden van het kernteam, mr. A.F. Collignon en mr. M.T. Spetter, hebben een reactie geschreven in nauw overleg met de overige kernteamleden. In verband met de geheimhoudingsplicht is het niet mogelijk om op alle vragen een uitgebreid antwoord te geven.

Hoe en waarom is jullie kernteam tot stand gekomen?
In de afgelopen 20 jaar heeft zich een aantal vliegrampen[1.] voorgedaan waarbij veel Nederlandse slachtoffers waren te betreuren. De ervaring heeft geleerd dat het voor de slachtoffers en nabestaanden van belang is dat advocaten samenwerken en een gemeenschappelijke strategie bepalen. Op die manier worden krachten gebundeld. Dit is ook het geval met de ramp met de MH17. Bovendien leert de ervaring dat na elke ramp zich zogenoemde ambulance chasers[2.] aandienen die nabestaanden gouden bergen beloven. Door in een vroeg stadium een kernteam te formeren wordt voorkomen dat slachtoffers en nabestaanden overhaast met dergelijke partijen in zee gaan.Het kernteam is opgericht op initiatief van de specialisatie-verenigingen LSA[3.] en ASP[4.]. Beide specialisatieverenigingen hebben advocaten benaderd die aantoonbaar ervaring hebben met de afwikkeling van (internationale) letsel- en/of overlijdensschade als gevolg van vliegtuigongevallen.

Wie zitten erin?
In het kernteam zitten Antoinette Collignon, Sander de Lang, Peter Langstraat, Veeru Mewa, Maya Spetter en Evert Wytema. Hoe ziet het kernteam zijn taak? De taak van het kernteam is om vanuit hun aantoonbare internationale expertise de krachten te bundelen en onderwerpen te inventariseren die individuele zaken overstijgen. Het kernteam bepaalt over deze onderwerpen een gemeenschappelijk beleid. Het kernteam adviseert ook over aansprakelijkheid van andere partijen naast Malaysia Airlines (verder: MAS).

Wat doen jullie feitelijk?
Omdat wij zelf het merendeel van de nabestaanden bijstaan, zijn wij goed op de hoogte van de problemen die in meerdere dossiers spelen. Sinds de oprichting van het kernteam is er contact en overleg met diverse betrokken partijen, waaronder de advocaten van MAS, Slachtofferhulp Nederland, De Stichting Vliegramp MH17, het OM, experts en buitenlandse advocaten die nabestaanden bijstaan. Inmiddels overleggen wij op regelmatige basis met de advocaten van MAS en proberen wij afspraken te maken die in het belang zijn van alle Nederlandse nabestaanden. Ook informeren wij advocaten die niet in het kernteam zitten maar wel lid zijn van ASP of LSA over de uitkomst van het overleg met de diverse instanties en de gemaakte werkafspraken.

Kunnen jullie iets zeggen over het vraagstuk van toepasselijk recht?
De onderhandeling met de advocaten van MAS vindt plaats op basis van de vervoersovereenkomst. In de meeste zaken zal het Verdrag van Montreal[5.] van toepassing zijn. In dit verdrag is het toepasselijke recht niet geregeld. Dit betekent dat per vorderingsgerechtigde beoordeeld moet worden welk recht van toepassing is. Op dit moment onderzoeken wij de diverse mogelijk toepasselijke rechtsstelsels, zodat op basis daarvan onderhandeling kan plaatsvinden met MAS. Ook voor de andere mogelijke aansprakelijke partijen wordt door ons onderzocht welk recht op de vordering van toepassing is.

Komen jullie vraagstukken tegen in familieverband aan wie uitkeringen moeten worden gedaan (bijvoorbeeld bij samengestelde gezinnen)? Zo ja, hoe wordt daarmee omgegaan?
Ja, dat komt veel voor. De advocaten van MAS hebben een voorschotregeling opgesteld die is gebaseerd op het erfrechtelijk systeem. Wil men voor een voorschot in aanmerking komen, dan verlangt MAS dat de nabestaanden het eens zijn over de wijze van betaling en verdeling van het voorschot. Omdat een erfrechtelijke verdeling niet altijd overeenstemt met een verdeling op basis van schadevergoeding aan de vorderingsgerechtigden, ontstaan complexe discussies. Zie hiervoor ook het artikel in WPNR over samenloop tussen afwikkeling van de nalatenschap en uitkeringen aan nabestaanden.[6.] Per zaak wordt vaak in samenspraak met een notaris of familierecht-advocaat bekeken hoe tot een oplossing kan worden gekomen. Ook vindt in sommige zaken mediation plaats tussen familieleden of families.

Hoe gaan jullie om met verschillende rechtssystemen, bijvoorbeeld op het gebied van affectieschade?
Wij onderzoeken alle mogelijkheden en kijken daarbij zeker naar de verschillende rechtssystemen. Er zijn niet alleen verschillen in de hoogte van de schadevergoeding voor smartengeld en affectieschade, maar ook de kring van gerechtigden verschilt per land. Ditzelfde geldt voor andere schadeposten zoals bijvoorbeeld gederfd levensonderhoud en buitengerechtelijke kosten.

Zijn er contacten met de overheid?
Er is contact met de Nederlandse zaakofficieren die het strafrechtelijk onderzoek doen. Uiteraard is zowel de uitkomst van het Onderzoek door de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OvV) als de uitkomst van het strafrechtelijk onderzoek van groot belang. Onze cliënten vinden het belangrijk dat de daders worden berecht en dat de onderste steen boven komt. Met de officieren hebben wij bijvoorbeeld overleg over een mogelijkheid tot voeging, spreekrecht etc. door onze cliënten in een eventuele te entameren strafrechtelijke procedure. In september 2014 heeft de Onderzoeksraad haar rapport van eerste bevindingen gepubliceerd.[7.] De Onderzoeksraad moet binnen twee jaren na 17 juli 2014 haar eindrapport publiceren. Wij hopen dat het rapport binnen enkele maanden gereed zal zijn. Uiteraard zijn de uitkomsten van zowel het onderzoek door de Onderzoeksraad als van het internationale opsporingsteam, het joint investigation team, van belang voor het aansprakelijk houden van de daders.[8.] Een partij kan een OvV-onderzoeksrapport als zodanig niet rechtstreeks als bewijs inbrengen. Echter kunnen de conclusies van het rapport wel worden overgenomen in het eigen processtandpunt.[9.] Wij worden door de NOVA op de hoogte gehouden van alle ontwikkelingen bij de overheid in het MH17-dossier, middels een wekelijkse update. Ook hebben wij contact met Tweede Kamerleden.

Hoe verloopt de relatie met Slachtofferhulp Nederland?
Met Slachtofferhulp Nederland (SHN) bestaan nauwe contacten. Bestuursleden van ASP en LSA hebben, voor zover nodig, persoonlijk contact met SHN. SHN heeft veel en goed werk verricht. Veel families hebben contact met een casemanager van SHN. SHN heeft een uitgebreide website gemaakt met veel informatie en een besloten forum voor nabestaanden. Wij voorzien SHN van informatie die vervolgens door SHN op het forum wordt geplaatst. Hierdoor worden ook in het buitenland woonachtige nabestaanden bereikt en Nederlandse nabestaanden die geen rechtsbijstand verlener hebben ingeschakeld. Wanneer dat nodig is helpen wij Slachtofferhulp Nederland bij bijeenkomsten voor nabestaanden door daar informatie te verstrekken.

Voetnoten
[1.]    Onder andere Faroramp (1992), Herculesramp (1996), Turkish Airlines TK 1951 (2009), Tripoli (2010) en MH17 (17 juli 2014).
[2.]    Overigens zowel uit binnen- als buitenland.
[3.]    De Vereniging van Letselschade Advocaten.
[4.]    De Vereniging van Advocaten voor Slachtoffers van Personenschade.
[5.]    Verdrag tot het brengen van eenheid in enige bepalingen inzake het internationale luchtvervoer, Montreal, 28-05-1999.
[6.]    Prof. mr. J.W.A. Biemans, mw. mr. dr. I. Koning, mw. mr. dr. R. Rijnhout, WPNR 24 januari 2015/7047, p. 73-82.
[7.]    De rapporten van de Onderzoeksraad voor Veiligheid zijn openbaar en beschikbaar via www.onderzoeksraad.nl
[8.]    In dit joint investigation team zitten Nederland, België, Oekraïne, Maleisië en Australië.
[9.]    Zie hiertoe ook het artikel van prof. mr. T. Kooijmans, prof. mr. dr. T.F.E. Tjong Tjin Tai en prof. mr. B.W.N. de Waard, NJB februari 2015, afl. 5, p. 296-305.

www.spetteradvocaat.nl

Een vliegtuig van Malaysia Airlines dat op 17 juli 2014 weg was van Amsterdam naar Kuala Lumpur is neergestort bij de grens tussen Oekraïne en Rusland. Aan boord waren 283 passagiers en 15 bemanningsleden. Al deze levens zijn te betreuren. Dit is een grote tragedie. Wij betuigen de familieleden van de passagiers en de bemanningsleden onze oprechte deelneming. Het opzettelijk of per vergissing neerhalen van een burgervliegtuig is onacceptabel en valt niet te rechtvaardigen.

Kernteam MH17 gevormd met ervaren letselschade advocaten

Het is belangrijk dat u een letselschadeadvocaat in de arm neemt die goed op de hoogte is van internationale regelgeving en ervaring heeft met de juridische afhandeling en het verlenen van rechtsbijstand aan slachtoffers en nabestaanden van de vliegramp.

De specialisatieverenigingen van letselschade advocaten  LSA en ASP hebben met Slachtofferhulp Nederland en de Raad voor Rechtsbijstand afspraken gemaakt over de vorming van een kernteam dat de nabestaanden van de ramp gaat bijstaan. Zij hebben allen ervaring in de afhandeling van schade na internationale vliegrampen. Het team bestaat uit zes advocaten en Maya spetter is één van de advocaten die deel uitmaakt van dit internationale kernteam. Hier leest u over het kernteam in het advocatenblad. De advocaten behartigen de algemene juridische belangen van de nabestaanden en behandelen vragen die de individuele belangen overstijgen, ontwikkelen een aanpak voor het verkrijgen van een schadevergoeding en zorgen voor kennis uitwisseling met andere betrokkenen advocaten. Het kernteam gaat proberen om met Malaysia Airlines afspraken te maken over punten die voor alle nabestaanden spelen.

Hoe zit het met de aansprakelijkheid en wie betaalt een schadevergoeding?

Op grond van het verdrag van Montréal dient Malaysia Airlines de nabestaanden te ondersteunen en compenseren. Nabestaanden hebben 2 jaar de tijd om een vordering tot schadevergoeding in te stellen (middels een procedure). Tot een bedrag van € 130.000,00 is Malaysian Airways aansprakelijk, ongeacht schuld of nalatigheid. Mogelijk moet de vliegtuigmaatschappij volledige schadevergoeding bieden. Dat kan aan de orde zijn wanneer haar verweten kan worden dat zij de vluchtroute na eerdere ernstige incidenten niet heeft aangepast. Dit aspect zal ongetwijfeld worden onderzocht.

Malaysia Airlines heeft aan de nabestaanden een eerste voorschot betaald en heeft toegezegd een aanvullend voorschot van 50.000 USD/ € 37.000 te betalen. Voordat het voorschot wordt betaald dienen de nabestaanden verschillende formulieren te ondertekenen bij een notaris. De voorschotregeling bevat geen keuze voor een bepaald rechtssysteem.

De reisorganisatie en eigen verzekeringen

Mogelijk kan ook de reisorganisatie worden aangesproken wanneer via de reisorganisatie (bijvoorbeeld D-reizen, Fox) een pakketreis is geboekt. In dat geval hebben nabestaanden een jaar de tijd om een vordering tot schadevergoeding in te dienen. Veel passagiers zullen een reisverzekering of overlijdensverzekering hebben afgesloten waarop een beroep kan worden gedaan.

Inmiddels is bekend geworden dat de Nederlandse verzekeraars geen beroep zullen doen op de zogenaamde molest uitsluiting. Dat betekent dat ook uitkeringen op grond van deze verzekeringen kunnen worden geclaimd en dat de verzekeraars dekking verlenen ook wanneer sprake is van molest of terrorisme.

Toepasselijk recht

Welke schadeposten voor vergoeding in aanmerking komen is afhankelijk van de vraag welk recht van toepassing is. Dit kan Nederlands recht zijn maar ook het recht van het land van de bestemming.

Naar Nederlands recht hebben de nabestaanden recht op vergoeding van de begrafeniskosten en op een vergoeding van het gederfde levensonderhoud. Naar Nederlands recht hebben de nabestaanden geen recht op vergoeding van affectieschade. Onderzocht zal moeten worden of andere rechtsstelsels van toepassing kunnen zijn die op dit punt wel een vergoeding bieden, zodat een weloverwogen keuze kan worden gemaakt voor het recht van een bepaald land. Het kernteam zal de verschillende opties in kaart brengen.

Schuldvraag

Op dit moment is de toedracht van de ramp nog niet duidelijk. Uit het rapport van eerste bevindingen van de Onderzoeksraad voor Veiligheid blijkt dat het vliegtuig is doorboord door een groot aantal voorwerpen met hoge energie van buiten en daardoor is neergestort. Het is nog te vroeg om een volledig antwoord te geven over de vragen over de aansprakelijkheid en de hoogte van de schadevergoeding. Eerst zullen de onderzoeken moeten worden afgerond. Daarbij zal een aantal aspecten worden onderzocht.

Vliegverbod?

Na de ramp hebben diverse luchtvaartmaatschappijen waaronder KLM besloten om niet meer over Oost-Oekraïne te vliegen. In april werd al besloten niet meer over de Krim te vliegen vanwege de onrust aldaar en na waarschuwingen van de Europese en Amerikaanse luchtvaartautoriteiten. Ook Lufthansa heeft besloten de vluchten  onmiddellijk om te leiden. De FAA (Federal Aviation Administration) heeft waarschuwingen doen uitgaan en bepaalde delen van het Oekraïense luchtruim niet veilig verklaard voor burgervliegtuigen. Dit is een aspect dat wordt onderzocht door de Onderzoeksraad.

Feitelijke daders?

Ook zal onderzocht moeten worden waardoor het vliegtuig werd geraakt.  Er vindt op dit moment ook een strafrechtelijk onderzoek plaats waarbij een groot aantal Nederlandse officieren van justitie is betrokken. Ook worden diverse internationale organisaties bij het onderzoek naar de toedracht betrokken. Het is mogelijk dat staten aansprakelijk gehouden kunnen worden voor het leveren van een wapen of het ondersteunen van het gebruik hiervan. Mogelijk zijn ook bepalingen van internationaal oorlogsrecht van toepassing, wanneer betrokkenheid van militairen blijkt.

Wilt u meer informatie?

Neemt u gerust contact met ons op via e-mail: m.spetter@spetteradvocaat.nl of bel 033 2100112. Ons kantoor heeft veel ervaring in het afhandelen van letselschade als gevolg van vliegtuigongevallen. Mr Maya Spetter is lid van LSA, ASP, en door deze verenigingen gevraagd om deel uit te maken van het Kernteam MH17. Verder is zij lid van de aviation committee van PEOPIL, de Europese vereniging van letselschadeadvocaten en werkt zij in grensoverschrijdende zaken samen met gerenommeerde internationale advocaten kantoren samen.